THESSALONIKI/ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ THESSALONIKI Stories you (may) have never heard before [part A] Ιστορίες που (ίσως) δεν έχετε ξανακούσει [μέρος Α]

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ιστορίες που (ίσως) δεν έχετε ξανακούσει [μέρος Α]

THESSALONIKI
Stories you (may) have never heard before [part A]

Αποστολή/ By: Νατάσα Μπλάτσιου / Natassa Blatsiou
Φωτογραφίες/ Photo: © Jessica Morfis
Πρώτη δημοσίευση/ First published: Domotelling#2



Ξεφυλλίζουμε συνταρακτικές σελίδες της ελληνικής ιστορίας και βλέπουμε την πόλη με άλλη ματιά.

The pages of history offer a fascinating new perspective on the city. (scroll down for the English text)

Αναπαράσταση της δολοφονίας του Γεωργίου Α΄ σε λαϊκή χρωμολιθογραφία της εποχής (Συλλογή Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας Ελλάδος). Color lithograph depicting the assassination of King George I, from the collection of the Historical and Ethnological Society of Greece.

«Σκότωσαν τον βασιλιά!» Με αυτόν τον όχι και τόσο συνηθισμένο τρόπο ξεκινά η περιήγησή μας στην πόλη. Συνηθισμένος, όμως, δεν είναι ούτε ο ξεναγός μας. Με ένα tablet στο χέρι με ενδιαφέρουσες ιστορικές φωτογραφίες και πολλή διάθεση για συζήτηση, ο αρχαιολόγος Τάσος Παπαδόπουλος από την ομάδα Thessaloniki Walking Tours μάς παρασύρει με την κινηματογραφική του αφήγηση σε ένα ταξίδι στο παρελθόν, όπου πρωταγωνιστούν πολιτικές δολοφονίες και ανεξιχνίαστα εγκλήματα που σημάδεψαν τη Θεσσαλονίκη, άλλαξαν τον ρου της ιστορίας της Ελλάδας, αλλά συντάραξαν και την Ευρώπη. Η εμμονή του σε «ασήμαντες» λεπτομέρειες –πώς έμοιαζαν τα παπούτσια που φορούσε ο δολοφόνος του βασιλιά ή γιατί διατηρούνται μέχρι σήμερα το αυτί και το χέρι του στο Εγκληματολογικό Μουσείο Αθηνών– κάνουν τη βόλτα μας ακόμα πιο συναρπαστική.

Τον συναντάμε στο άγαλμα του Βενιζέλου στην οδό Εγνατία, με στόχο να καταλήξουμε στο λιμάνι 3 ώρες μετά... και 70 χρόνια αργότερα, καλύπτοντας τη χρονική περίοδο από τη Σφαγή των Προξένων το 1876 μέχρι τη δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ το 1948.

Το αφηγηματικό κουβάρι αρχίζει να ξετυλίγεται με τη σκηνή από τη δολοφονία του Γεωργίου Α΄, του μακροβιότερου βασιλιά των Ελλήνων. Στο tablet βλέπουμε τη φωτογραφία ενός άνδρα που μοιάζει με ζητιάνος να υπομειδιά υποβασταζόμενος από δύο χωροφύλακες της εποχής. Είναι Μάρτιος του 1913, όταν μετά από 50 χρόνια βασιλείας ο Γεώργιος, επιστρέφοντας πεζός στο σπίτι του από την επιθεώρηση γερμανικού πλοίου συνοδεία του υπασπιστή του, του ταγματάρχη Φραγκούδη, πυροβολείται πισώπλατα. Ένα διερχόμενο αυτοκίνητο τον οδηγεί στο νοσοκομείο, όπου και αφήνει την τελευταία του πνοή, ενώ αστυφύλακες πιάνουν αμέσως τον δολοφόνο. Ο Αλέξανδρος Σχινάς, όπως ονομαζόταν ο δολοφόνος, είναι μια μυστήρια και αινιγματική  προσωπικότητα. Στο ερώτημα που του υποβάλλουν εάν είναι αναρχιστής εκείνος απαντά ειρωνευόμενος πως είναι κολοκυθιστής. Οδηγείται στη φυλακή, όμως πολύ γρήγορα η υπόθεση κλείνει απροσδόκητα.

Την άδοξη κατάληξη τη μαθαίνουμε καθώς ανηφορίζουμε προς το Διοικητήριο, το διατηρητέο κτίριο εκλεκτικιστικού ρυθμού που σήμερα στεγάζει το υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης. Σε ένα από αυτά τα γραφεία, όπου σήμερα δημόσιοι υπάλληλοι χτυπούν ρυθμικά τις σφραγίδες τους, κλήθηκε τότε να δώσει κατάθεση ο δολοφόνος του βασιλιά. Όμως

καθώς έδινε εξηγήσεις, έπεσε (τον έριξαν;) από το παράθυρο, παίρνοντας μαζί του τα κίνητρα της δολοφονίας και αφήνοντας πίσω του μια σειρά από ιστορίες συνωμοσίας. Ήταν εχθρός της πολιτικής τάξης; Ήταν πράκτορας των Μεγάλων Δυνάμεων; Ήταν σχιζοφρενής; Κανείς ποτέ δεν θα μάθει. Καθώς κοιτάζουμε τα παράθυρα και αναρωτιόμαστε από ποιο ακριβώς έπεσε ο Σχινάς, ο Παπαδόπουλος μας δείχνει τα μακάβρια απομεινάρια του δολοφόνου, το αυτί του και το χέρι του, που μέχρι σήμερα

διατηρούνται στο Εγκληματολογικό Μουσείο Αθηνών.

Το «σκοτεινό» σκηνικό αλλάζει καθώς κατευθυνόμαστε στην πολύβουη διασταύρωση Εγνατία και Βενιζέλου και προσπαθούμε να μεταφερθούμε νοερά στη μεγάλη πανεργατική απεργία τον Απρίλιο του 1936. Να μπούμε στο κλίμα εκείνων των ημερών, στις κινητοποιήσεις και τις συγκρούσεις με την έφιππη αστυνομία, και να φανταστούμε πως

στις 9 Μαΐου, ακριβώς σε αυτό το σημείο όπου στεκόμαστε, την ώρα που περνούσε η πομπή των εργατών, οι αστυνομικοί πυροβολούσαν το πλήθος σκοτώνοντας τον 30χρονο αυτοκινητιστή Τάσο Τούση και άλλα 12 άτομα.

Το νεαρό αγόρι έμελλε να μείνει στην ιστορία, καθώς το φωτογραφικό ντοκουμέντο με τη μητέρα του να θρηνεί πάνω από το πτώμα του συγκλόνισε το πανελλήνιο και ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιο», ένα από τα γνωστότερα έργα του και σταθμό στην ελληνική ποίηση, που μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Οι παραλληλισμοί με πρόσφατα περιστατικά που προκάλεσαν κοινωνική κατακραυγή στην Ελλάδα, την Ευρώπη και την Αμερική αναπόφευκτοι. Οι συζητήσεις παίρνουν φωτιά, η ομάδα ζεσταίνεται και όλοι μαζί κατηφορίζουμε με καινούργιες σκέψεις προς τη γειτονιά του Φραγκομαχαλά. (συνεχίζεται)

Το άγαλμα του Ελευθέριου Βενιζέλου στο βόρειο τμήμα της πλατείας Αριστοτέλους | The statue of statesman Eleftherios Venizelos at the northern end of Aristotelous Square.

Our tour of the city begins with the rather extraordinary proclamation: “They’ve killed the king!” But our tour guide is also quite extraordinary. Armed with a tablet loaded with

fascinating historical photographs and with an inclination for lively conversation, archaeologist Tassos Papadopoulos of Thessaloniki Walking Tours takes us through his lively narrative as though it were a film script. Together, we journey into the city’s past, which is studded with unsolved mysteries and political assassinations that left their mark

on Thessaloniki, altered the course of Greek history and rocked Europe.

His obsession with seemingly irrelevant details – such as the shoes worn by the king’s assassin or why the killer’s hand and ear are still kept at a museum – make the tour even more fascinating.

We meet Papadopoulos at the statue of statesman Eleftherios Venizelos on Egnatia Avenue to end up at the port three hours and 70 years later, having covered the period from the 1876 killing of the German and French consuls by an Ottoman mob to the murder of the American journalist George Polk during the Greek Civil War in 1948. The narrative thread starts with a scene from the murder of King George I, Greece’s longest-reigning monarch. On the tablet, we see the photograph of a man who looks like a beggar, smirking as he is dragged away by two policemen. The date is March 18, 1913, and King George, on the throne for 50 years, is returning home on foot from an inspection of a German ship, accompanied by his adjutant, Major Frangoudis, when he is shot in the back by the man in the picture. A passing motorist rushes the monarch to hospital but he dies en route; meanwhile, the police have already nabbed their man. Alexandros Schinas is an enigma who mocks interrogators when asked whether he’s an anarchist. He’s taken to jail, but the case is slammed shut quite unexpectedly shortly after.

We get to hear the ignoble ending as we walk uphill towards Government House (Diikitirio), an electic-style listed building that is now home to the Ministry of Macedonia and Thrace. The king’s murderer had been brought in to testify in one of the rooms where today clerks are busy putting stamps on official documents, but his motives would forever remain a mystery after he took a dive (or was pushed?) through a window, leaving behind a conundrum that would give birth to countless conspiracy theories. Was he an enemy of the political order? An agent of the Great Powers? Or was he simply a madman? No one will ever know.

As we look up at the façade wondering which window Schinas fell from, Papadopoulos shows us a photograph of the assassin’s macabre remains: a hand and an ear, now kept at Athens University Criminology Museum.

The film-noir set changes as we head to the bustling junction of Egnatia and Venizelou, and transport our minds to the huge labor strikes of April 1936. As we try to get a feel for the zeitgeist, the street protests and clashes with mounted police, we imagine how on May 9, at this exact spot, police opened fire on the marching masses, killing 30-year-old

cabbie Tassos Tousis and another 12 strikers. His death has gone down in the annals of history after a photograph of his mother mourning over her son’s body in the street shocked the nation and inspired the celebrated Greek poet Yiannis Ritsos to write Epitaphios, one of the country’s greatest poems, later set to music by Mikis Theodorakis and translated into multiple languages. Our group cannot help but note the similarities

between that event and more recent ones that have sparked social upheaval in Greece, Europe and the United States. Commenting and arguing, we head to the old French quarter, known as Frangomahalas. (to be continued)